“Suy giãn tĩnh mạch chân hay còn gọi là suy tĩnh mạch chi dưới có tỷ lệ người mắc bệnh rất cao. Theo Tổ chức y tế thế giới (WHO): Suy tĩnh mạch chân dưới thường gặp ở khoảng 35% người đang làm việc và 50% người đã nghỉ hưu, trong đó, phụ nữ gấp 3 lần nam giới. Về mặt bệnh lí, các triệu chứng diễn ra âm thầm và không được quan tâm đúng mức. Vì thế, có nhiều ca để lại biến chứng nguy hiểm do không được phát hiện và chữa trị kịp thời.
Tại sao phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh nhiều hơn nam giới?
Bệnh suy giãn tĩnh mạch chân thường gặp ở các đối tượng như nhân viên văn phòng, người bán hàng, nhân viên phục vụ, công nhân, giáo viên, thợ may họ là những người đứng lâu, ngồi nhiều.
Ngoài ra, đây còn là bệnh của những người lớn tuổi ít vận động, thường xuyên trên ghế bố hoặc xe đẩy mà chân không được kê cao. Chính vì tư thế đó mà máu ở chân sẽ ứ đọng trong suốt 4-8 tiếng liên tục, từ đó gây nên triệu chứng của bệnh suy giãn tĩnh mạch chân.
Tỷ lệ nữ giới mắc bệnh thường cáo hơn nam giới do liên quan đến nội tiết tố, mang thai, sử dụng thuốc ngừa thai,…
Nguyên nhân nào gây nên bệnh suy giãn tĩnh mạch chân?
Theo các số liệu, có 80% bệnh nhân suy giãn tĩnh mạch chân mạn tính do di truyền. 20% còn lại do thói quen sinh hoạt hay đặc thù công việc dẫn đến tình trạng máu chậm về tim do đứng lâu, ngồi lâu, tăng trọng quá mức, người chế độ ăn ít chất xơ hay bị táo bón, ít vận động dẫn đến tình trạng ứ máu ở chi dưới. Người lớn tuổi thường ở tư thế nửa ngồi nửa nằm.
Ngoài ra, một nguyên nhân khác đến từ phẫu thuật. Trong sản khoa và niệu khoa, bất động lâu trong gãy xương v.v…
Giai đoạn đầu, bệnh có biểu hiện âm thầm, rất khó phát hiện, cảm giác như: đứng lâu mỏi chân, nặng chân, về chiều có các triệu chứng như sưng chân. Về đêm sẽ có các triệu chứng như chuột rút, chân không yên. Đồng thời nhìn thấy các búi tĩnh mạch ngoằn ngoèo, màu xanh, tím dưới da. Có thể có các thay đổi màu sắc ở da do biến dưỡng da, chàm, loét da.
Những triệu chứng trên báo hiệu cho bệnh suy giãn tĩnh mạch chân. Nếu gặp phải những triệu chứng này, bệnh nhân phải có kế hoạch đi thăm khám để bác sĩ chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị thích hợp.
Phân biệt bệnh suy giãn tĩnh mạch chân với các loại bệnh khác:
- Phù chân ở người phù do suy dinh dưỡng, suy tim, suy thận: biểu hiện toàn thân, phù mềm, kê chân cao không giảm. Phù do suy tĩnh mạch: Kê cao chân sẽ giảm sưng chân, phù cứng do ứ truệ tuần hoàn.
- Tĩnh mạch nổi dưới da: phân biệt bệnh bướu máu thường khu trú ở 1 chân.
- Loét da: Phân biệt bệnh rối loạn biến dưỡng do tiểu đường, chàm, nấm da…
Các giai đoạn tiến triển của suy giãn tĩnh mạch chân?
Bệnh suy giãn tĩnh mạch được chia thành 7 giai đoạn:
- Giai đoạn 0: giai đoạn sớm của bệnh, nhìn chân vẫn bình thường. Có các triệu chứng nhẹ, mơ hồ, khó phát hiện được, như sưng chân, tê chân, mỏi chân, nặng bắp chân, cảm giác kiến bò dọc cẳng chân, chuột rút ban đêm.
- Giai đoạn 1: tĩnh mạch có thể giãn nhẹ dưới chân, dạng mạng lưới nhìn thấy trên chân.
- Giai đoạn 2: tĩnh mạch có thể nổi ngoằn ngoèo dưới da.
- Giai đoạn 3: gồm những triệu chứng của giai đoạn 2, kèm theo phù chân.
- Giai đoạn 4: thay đổi màu sắc của da ở dưới chân như cẳng chân, cổ chân. Phù chân, chàm.
- Giai đoạn 5: loạn dưỡng da, phù chân, loét chân nhưng vết sẹo đã lành.
- Giai đoạn 6: loạn lưỡng da, vết loét tiến triển.
Để chẩn đoán suy giãn tĩnh mạch chân, bệnh nhân được thăm khám như thế nào?
Triệu chứng cơ năng:
- Cảm giác mỏi chân, nặng chân nhất là về chiều.
- Phù chân, thường là ở vùng cổ chân, sau một ngày làm việc, giảm khi nằm kê chân cao.
- Một số triệu chứng khác như: cảm giác châm chích ở chân, chuột rút về đêm, chân không yên.
- Triệu chứng thực thể: Cho bệnh nhân đứng trên bục cao, người khám chú ý quan sát.
- Dấu hiệu phù chân, một bên hay hai bên, đối xứng hay không.
- Sờ nắn để đánh giá độ chắc vùng chi dưới, đặc biệt là ở bắp chân.
- Nhìn thấy giãn các tĩnh mạch ngoằn ngoèo dưới da.
- Các thay đổi ở da do biến dưỡng da, hoại tử các mô da (gây chàm, loét da)
- Nghiệm pháp gõ sóng (tap test – Schwartz test – wave test): Nghiệm pháp này nhằm xác định suy van tĩnh mạch hiển.
- Nghiệm pháp ho (cough test):Xác định suy van tĩnh mạch hiển – đùi.
- Nghiệm pháp Trendelenburg: xác định suy van tĩnh xuyên, tĩnh mạch hiễn lớn
Cận lâm sàng:
- Siêu âm doppler màu.
- Đo dung tích tĩnh mạch khi vận động.
- Chụp tĩnh mạch cản quang.
Điều trị bệnh suy giãn tĩnh mạch chân gồm có những phương pháp nào?
Có nhiều phương pháp điều trị của suy giãn tĩnh mạch chân, thông thường là dùng thuốc điều trị (điều trị nội khoa) nhằm bảo tồn suy giãn tĩnh mạch không biến chứng. Gồm:Thuốc chống viêm, tác dụng trợ tĩnh mạch, che chở mạch, chống đông. Băng ép: vớ y khoa, thun cuộn, máy nén ép trị liệu áp lực hơi. Vật lý trị liệu.
Bên cạnh đó, thủ thuật và ngoại khoa cũng được áp dụng vào điều trị bệnh suy giãn tĩnh mạch. Gồm: Các phương pháp can thiệp trực tiếp như lột bỏ tĩnh mạch hiển bằng cách sử dụng dây rút tĩnh mạch gọi phương pháp Stripping. Rút bỏ tĩnh mạch giãn tại chỗ (microplebectomy) với tên gọi là phương pháp Muller. Các phương pháp can thiệp nội mạch như Phương pháp chích xơ tức Can thiệp nội tĩnh mạch bằng sóng cao tần (RFA): kích thước tĩnh mạch< 12mm. Phương pháp laser nội tĩnh mạch: Kích thước tĩnh mạch <18mm.
Các phương pháp tốt nhất trong suy giãn tĩnh mạch chân thường là thể thao, bơi lội hoặc yoga. Nếu giai đoạn nặng hơn thì cần can thiệp để điều trị, như thời gian trước đây, bác sĩ sẽ mổ hở để giải phẫu các tĩnh mạch giãn.
Nhưng ngày nay, y học phát triển, bệnh nhân có thể được áp dụng phẫu thuật bằng laser, dùng nhiệt để đốt tĩnh mạch giãn, mang lại hiệu quả tuyệt đối. Sau khi áp dụng phương pháp mới này, bệnh nhân có thể về sinh hoạt bình thường.
Suy tĩnh mạch chân nếu không điều trị có thể dẫn đến những biến chứng gì?
Nếu không chữa trị kịp thời, bệnh sẽ biến chướng và dẫn đến các tình trạng như loét chân, nhiễm trùng hoặc có những trường hợp nhiễm trùng nặng phải cắt bỏ chi.
Tiến triển:
- Bệnh giai đoạn đầu: Bệnh nhân có cảm giác tức, nặng và mỏi ở chi dưới khi đứng lâu, có thể phù nề nhẹ ở cẳng – bàn chân vào cuối ngày làm việc, nghỉ ngơi thì hết phù nề.
- Bệnh giai đoạn nặng: Thường xuyên có cảm giác tê chân, ngứa da vùng tổn thương, đau nhiều ở chân khi đi bộ. Triệu chứng phù nề không mất đi khi nghỉ ngơi. Các tổn thương da do loạn dưỡng xuất như: viêm da, xơ cứng da, loét…
Biến chứng:
- Quá tải hệ thống sâu gây suy tĩnh mạch sâu, như Viêm tắc tĩnh mạch nông: huyết khối hình thành ở tĩnh mạch do tình trạng ứ trệ. Xuất huyết do vỡ tĩnh mạch thường là do chấn thương.
- Những thay đổi tại da, như xơ mỡ da (Lipodermatoslerosis): là quá trình xơ hóa dần dần da và lớp mỡ dưới da. Teo da trắng (White atrophy): là một thay đổi điển hình ở bệnh nhân suy tĩnh mạch. Chàm. Loét chân.
Vậy làm cách nào để phòng ngừa, ngăn chặn suy giãn tĩnh mạch chân?
- Cần tạo thói quen duy trì lối sống lành mạnh như tập thể dục đều đặn, chế độ ăn uống hợp lý,… Với những công việc có tính đặc thù phải ngồi lâu, đứng nhiều,…khi đã bị suy giãn tĩnh mạch rồi có thể thay đổi công việc tránh việc đứng lâu khiến bệnh tiến triển nặng hơn.
- Tăng cường vận động, thể thao bơi lội là phương pháp tốt nhất cho tĩnh mạch, yoga
- Khi đi trên tàu xe, máy bay trong thời gian dài phải tạo tư thế ngồi thoải mái, thỉnh thoảng nên đi lại cho khí huyết lưu thông. Vì vậy, khoảng 1-2 tiếng đồng hồ, nên đứng dậy và đi loanh quanh, co duỗi cơ chân.
- Không ngâm chân nước nóng vì khi nóng làm giãn mạch máu ngày nặng hơn.
- Uống đầy đủ nước, duy trì trọng lượng hợp lý, chế độ ăn uống nhiều chất xơ.
- Nhận biết các dấu hiệu của bệnh để phòng tránh: sưng, đỏ, đau, hoặc thay đổi màu sắc trên da chân nên đi khám bác sĩ chuyên khoa.
- Bệnh suy giãn tĩnh mạch này sẽ giãn nở khi gặp nhiệt độ nóng, vì thế nên hạn chế ngâm chân ở nước nóng. Khi tắm nước nóng dưới vòi sen thì hạn chế đứng. Nên ngồi hoặc tắm trong bồn.
- Hỗ trợ phòng ngừa và điều trị suy giãn tĩnh mạch bằng cách sử dụng máy nén ép trị liệu. Máy nén ép trị liệu hoạt động dựa trên nguyên lý bơm và xã của các khoang khí, kích thích lưu thông máu và bạch huyết ở chân. Thiết bị giúp giảm bớt tình trạng tích tụ máu hoặc căng cơ ở chân, giúp thư giãn cơ bắp bằng cách tạo áp lực nhẹ nhàng với sự trợ giúp của các túi khí. Điều này làm cho endorphin được giải phóng giúp giảm đau.
